Hàn gió đá (oxy–gas welding) là một trong những phương pháp hàn – cắt kim loại truyền thống nhưng vẫn được ưa chuộng nhờ độ linh hoạt, khả năng kiểm soát nhiệt tốt và chi phí hợp lý. Một trong những thao tác quan trọng, đòi hỏi người thợ phải nắm vững, đó là mồi lửa hàn gió đá. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên lý mồi lửa, cách thực hiện từng bước chuẩn kỹ thuật, và những lưu ý an toàn cần tuyệt đối tuân thủ.
1. Nguyên lý mồi lửa trong hàn gió đá
Hàn gió đá (oxy – gas) là quá trình sử dụng hỗn hợp khí oxy (O₂) và axetylen (C₂H₂) để sinh ra ngọn lửa có nhiệt độ cực cao – từ 3.000 đến 3.200°C – đủ để nung chảy kim loại.
Khi mồi lửa, hai khí được trộn trong buồng trộn của mỏ hàn, sau đó cháy ở đầu mỏ theo phản ứng:
C2H2+O2→CO2+H2O+nhiệt lượng lớn
Sự kết hợp này tạo ra ngọn lửa ba vùng:
- Vùng lõi (inner cone) – nơi phản ứng chưa hoàn toàn, màu xanh nhạt.
- Vùng trung gian (reducing zone) – sinh nhiệt cao nhất, được sử dụng để hàn.
- Vùng ngoài (oxidizing zone) – nơi phản ứng cháy hoàn toàn.
Trong đó, vùng trung gian là phần ngọn lửa được dùng để nấu chảy và liên kết kim loại.
Phân loại ngọn lửa hàn gió đá
- Ngọn lửa trung tính (Neutral flame): O₂ và C₂H₂ cháy cân bằng (tỉ lệ 1:1), ngọn lửa xanh lam sáng, lõi sắc nét. Dùng phổ biến nhất.
- Ngọn lửa oxy hóa (Oxidizing flame): O₂ nhiều hơn → lõi ngắn, tiếng rít, nhiệt cao → dùng hàn đồng, thau.
- Ngọn lửa khử (Carburizing flame): C₂H₂ dư → lõi dài, đầu vàng → dùng hàn nhôm, chì, bạc.
Khi mồi lửa, người thợ cần điều chỉnh chính xác tỷ lệ khí để đạt ngọn lửa trung tính – ngọn lửa tiêu chuẩn cho hầu hết vật liệu.
2. Chuẩn bị trước khi mồi lửa
Trước khi bật lửa, công tác chuẩn bị quyết định phần lớn đến sự an toàn và ổn định của quá trình hàn. Đây là những bước mà bạn không được phép bỏ qua.
Kiểm tra thiết bị
- Đảm bảo van bình oxy và gas hoạt động tốt, không bị rò rỉ hoặc gỉ sét.
- Kiểm tra dây dẫn khí: không nứt, không gấp khúc, đầu nối chắc chắn.
- Kiểm tra mỏ hàn: sạch sẽ, không bị tắc đầu phun hoặc chứa tạp chất.
- Van điều áp: xem kim đồng hồ, đảm bảo áp suất ở mức an toàn (thường O₂: 0.2–0.3 MPa, C₂H₂: 0.05–0.1 MPa).
Chuẩn bị nơi làm việc
- Làm việc ở nơi thông thoáng, tránh khu vực kín hoặc gần vật liệu dễ cháy.
- Đảm bảo có bình chữa cháy CO₂ hoặc cát khô gần khu vực làm việc.
- Không để dây dẫn chạm vật sắc hoặc nguồn nhiệt cao.
Trang bị bảo hộ
- Kính hàn, găng tay, quần áo vải dày, giày chống cháy, mũ bảo hộ.
- Tuyệt đối không dùng vải tổng hợp, vì dễ cháy và bám da khi nóng chảy.
3. Các bước mồi lửa hàn gió đá chuẩn kỹ thuật
Dưới đây là quy trình mồi lửa chuẩn, được khuyến nghị bởi các nhà sản xuất thiết bị hàn quốc tế và áp dụng phổ biến tại Việt Nam.
Bước 1: Mở van bình khí và điều chỉnh áp suất
- Mở van bình oxy trước, thật từ từ.
- Sau đó mở van bình gas (axetylen) nhẹ nhàng.
- Điều chỉnh van điều áp để đạt áp suất chuẩn.
💡 Ghi nhớ: Không bao giờ mở cùng lúc hai van – tránh dòng khí hỗn hợp quay ngược gây cháy ngược.
Bước 2: Kiểm tra rò khí
- Dùng dung dịch xà phòng quét quanh các khớp nối.
- Nếu xuất hiện bong bóng → ngưng ngay, khóa van, kiểm tra lại.
Bước 3: Mở nhẹ van gas trên mỏ hàn
- Mở một chút van axetylen để khí thoát ra đầu mỏ.
- Không mở oxy lúc này.
Bước 4: Mồi lửa bằng bật lửa chuyên dụng
- Dùng bật lửa hàn tạo tia lửa tại đầu mỏ.
- Ngọn lửa lúc đầu màu vàng cam, có khói đen – do thiếu oxy.
Bước 5: Từ từ mở van oxy để điều chỉnh ngọn lửa
- Mở nhẹ van oxy cho đến khi ngọn lửa chuyển sang màu xanh lam, sáng rõ, lõi lửa sắc nét.
- Khi thấy lửa không khói, cháy đều, không rung, tức là đã đạt ngọn lửa trung tính – sẵn sàng hàn.
Bước 6: Tiến hành hàn hoặc cắt
- Giữ khoảng cách đầu mỏ – vật hàn từ 5–10mm (vật mỏng) hoặc 10–20mm (vật dày).
Điều chỉnh góc nghiêng 30–45° để ngọn lửa bao phủ đều.
4. Lưu ý an toàn khi mồi lửa hàn gió đá
Hàn gió đá sử dụng khí cháy, nên chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể gây hậu quả lớn. Dưới đây là những lưu ý an toàn quan trọng nhất khi mồi lửa.
- Không mở oxy trước khi mở gas: Nếu mở oxy trước, hỗn hợp trong buồng trộn có thể cháy ngược, gây nổ hoặc hư hỏng mỏ hàn. Luôn nhớ: mở gas trước – oxy sau, và tắt theo thứ tự ngược lại (tắt gas trước, oxy sau).
- Chỉ dùng bật lửa chuyên dụng: Không dùng diêm hoặc bật lửa gas. Bật lửa hàn có cán dài, tạo tia lửa mạnh – giúp bạn mồi an toàn, tránh bỏng tay.
- Giữ khoảng cách an toàn: Không để đầu mỏ gần dây dẫn, bình gas hoặc người khác khi mồi. Ngọn lửa có thể bật ngược hoặc phụt mạnh trong vài giây đầu.
- Không làm việc trong không gian kín: Khí axetylen dễ tích tụ ở trần, chỉ cần một tia lửa nhỏ có thể gây cháy nổ.Luôn hàn ở nơi thoáng gió, có quạt thông khí hoặc hệ thống hút khí thải.
- Bảo trì định kỳ thiết bị
- Làm sạch đầu mỏ bằng kim thông chuyên dụng.
- Thay mới dây dẫn khí sau 6–12 tháng nếu có dấu hiệu lão hóa.
- Kiểm tra van, đồng hồ điều áp định kỳ hàng tuần.
- Xử lý sự cố cháy ngược
Nếu nghe tiếng rít, nổ nhỏ, hoặc lửa cháy ngược vào trong mỏ:
- Lập tức đóng van gas và oxy trên mỏ.
- Nếu vẫn còn cháy, đóng cả hai van bình chính.
- Chờ nguội hoàn toàn rồi kiểm tra thiết bị.
Mồi lửa hàn gió đá không chỉ là bước khởi đầu mà còn là nền tảng cho cả quá trình hàn.Mỗi người thợ cần rèn thói quen thao tác cẩn trọng, hiểu rõ nguyên lý, và tuân thủ quy trình an toàn tuyệt đối. Đặc biệt, để thao tác mỗi lửa diễn ra trơn tru, hạn chế nguy hiểm thì bạn nên lựa chọn sản phẩm chính hãng với nhà cung cấp uy tín.
Nếu bạn có bất kỳ thắc gì về thao tác hàn cắt gió đá hay cần sử dụng linh kiện hàn cắt thì hãy liên hệ với Gia Phát ngay nhé!
